دعای مقاتل بن سلیمان بلخییکی از ادعیه معروف شیعه است که به امام زین‌العابدین (ع) منسوب شده است. این دعا از زبان مقاتل بن سلیمان بلخی(مفسر بزرگ قرن دوم هجری) روایت شده و به دلیل جامعیت در توحید، حمد، تسبیح و تمجید الهیمورد توجه قرار گرفته است.
ویژگی‌های برجسته دعا
-
توحید و یگانگی خداوند:
دعا با تأکید بر یکتایی خداوند آغاز می‌شود و به‌صورت مفصل به صفات جمال و جلال الهیمی‌پردازد. -
بیان صفات الهی:
در این دعا، صفات مختلف خداوند همچون علم، قدرت، حکمت، رحمت و کبریاییبه زیبایی توصیف شده‌اند. -
استفاده از اسمای حسنی:
دعای مقاتل حاوی نام‌های زیبای الهیاست که در بسیاری از موارد با نوعی ترتیب معنوی و عرفانیهمراه است. -
ادبیات فاخر و موزون:
دعا به‌گونه‌ای سروده شده که از نظر بلاغت و فصاحتدر اوج قرار دارد و به همین دلیل خواندن آن، روح انسان را به سوی قرب الهیمی‌کشاند.
محتوای عرفانی دعای مقاتل
دعای مقاتل با بیان عظمت و کبریایی خداوند آغاز می‌شود و به تدریج وارد مراحل شناخت ذات، صفات و افعال الهیمی‌گردد. این دعا با دربرداشتن مفاهیم عمیق عرفانی، در واقع یک نوع مناجات عاشقانهبا خداوند است که عاشق از روی شوق و محبت، به حمد و ستایش معشوق می‌پردازد.
ابعاد معرفتی دعا
این دعا از نظر معرفت‌شناسی، یک توحیدنامه جامعاست که به نوعی می‌توان آن را سیر سلوک توحیدیدانست. در این دعا، بنده با اذعان به عجز خود، به کمال مطلق خداوندمعترف شده و با نفی هرگونه شرک و نقص، بر یگانگی و عظمت خداوند تأکید می‌کند.
نظر عرفا درباره دعای مقاتل
بسیاری از عرفا و سالکان طریقت، این دعا را چون
گنجینه‌ای از توحید و معرفتمی‌دانند و آن را در کنار
دعاهای معروفی همچون دعای جوشن کبیربسیار ارزشمند تلقی می‌کنند.
به اعتقاد عرفا،
روح تسلیم و رضاکه در این دعا موج می‌زند، سالک را به
فنا در توحیدمی‌رساند.
کاربرد دعای مقاتل در سیر و سلوک عرفانی
این دعا به دلیل غنای معنوی و توحیدی، در محافل عرفانی و شب‌زنده‌داری‌ها خوانده می‌شود. توصیه شده که اهل سلوک با تأمل در مفاهیم آن، خود را در برابر عظمت الهی کوچک ببینند و از هرگونه ادعا و خودبینیپرهیز کنند.
جمع‌بندی
دعای مقاتل، علاوه بر اینکه از نظر ادبی و فصاحت در اوج قرار دارد، از نظر مضامین عرفانی و توحیدینیز اثری گران‌بهاست. سالکان طریق الی‌الله می‌توانند با خواندن و تدبر در این دعا، به معرفت الهینزدیک‌تر شوند و خلوص نیت و عبودیترا در وجود خود تقویت کنند.
اگر مایل باشید، می‌توانم بیشتر درباره جنبه‌های خاص عرفانی این دعا یا مقایسه آن با سایر ادعیه بگویم.